Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου 2013

Η ιδέα πριν τη δημιουργία




Γράφει η Χρύσα Ξουβερούδη (ιστορικός τέχνης)

Στον 20 αιώνα η σύνδεση με το πραγματικό δεν αποκαλύπτεται μέσα από μια ζωγραφική-παράθυρο στον κόσμο, από την πιστή εικαστική απεικόνιση αυτού που αντίκειται αλλά από την υπέρβαση των ορίων, των αρχών και  των κανόνων. Το αντικείμενο μπορεί να στέκεται απέναντι, στο δικό του χωροχρόνο, να συνθέτει τη δική του πραγματικότητα, να πλέκει τη δική του ιστορία με εικαστικά ή όχι μέσα, να αμφισβητεί και να αμφισβητείται, να ορίζει και να ορίζεται. Όρια, η λέξη που εισέβαλε δυναμικά στο χώρο της τέχνης και της θεωρίας της, καθώς τα ρεύματα και οι τάσεις του προηγούμενου αιώνα ήρθαν σε ρήξη με τις παραδοσιακές αξίες και αρχές της καλλιτεχνικής έκφρασης. Ό,τι παραδίδεται, αντιμετωπίζεται με καχυποψία, ό,τι κληροδοτείται δύναται να αποποιηθεί, ό,τι έχει δομηθεί από ακαδημαϊκούς και ειδήμονες αποδομείται. Μένει η ιδέα, που o Leonardo πρώτος ανέδειξε την αξία της, ως πρωταρχικής πηγής δημιουργίας και η ιδέα δεν περιορίζεται πια σε συγκεκριμένα εικαστικά μέσα, υλικά και τεχνικές αλλά αισθητοποιείται μέσα από μία δυναμική συνδιαλλαγή με τα υλικά και το χώρο.
Στο πλαίσιο του κυβισμού η ζωγραφική επιφάνεια δέχεται την εισβολή πραγματικών αντικειμένων και συνομιλεί μαζί τους, συγχέοντας το πραγματικό με το εικαστικό. Στη συνέχεια ο ντανταϊσμός, με σημαία την αμφισβήτηση, θα δώσει εικαστική αξία στο πραγματικό αντικείμενο –ready-made- και θα προχωρήσει στο assemblage, την εικαστική συναρμογή αντικειμένων μέσα σε ένα πλαίσιο. Η τέχνη παρασύρεται από το καινούριο κι αναζητά νέους δρόμους για να το εκφράσει, έτσι όταν η καλλιτεχνική σκυτάλη  θα περάσει στην Αμερική, όλα παρασύρονται στη δίνη της νεωτερικότητας. Ο Rauschenberg σε μια δραματική εξπρεσιονιστική κατάθεση επεμβαίνει πάνω στο στρώμα του με χρώμα κι από τον πίνακα κάνει το βήμα προς την εγκατάσταση. Το άνοιγμα στο χώρο οδηγεί στο environment κι όταν δραματοποιείται περνάμε σε μορφές τέχνης όπως η performance και το Happening. Ήχος, φως, χρώμα δημιουργούν περιβάλλοντα με δράση. Η δράση αισθητοποιείται και μέσω της video art που αρχίζει από τη δεκαετία του ’80 και γίνεται ιδιαιτέρως δημοφιλής. Η ανάδειξη της ιδέας και του λόγου πίσω από την εικαστική πράξη οδήγησε στην εννοιολογική τέχνη με πολυποίκιλες σημάνσεις.
Όλες αυτές οι τάσεις μπορούν να συμπορευθούν στην προσπάθεια να συνδέσουμε την τέχνη με τη ζωή, να αποδείξουμε πως η καλλιτεχνική δημιουργία δεν περιορίζεται στους τοίχους ενός ατελιέ, μιας γκαλερί ή ενός μουσείου αλλά σπάει τα συμβατικά δεσμά για να συνομιλήσει ενεργά με την κοινωνία. Το φαγητό είναι ζωτικής σημασίας για το σώμα και η τέχνη για το πνεύμα κι επειδή ‘ουκ επ’ άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος’, αναζητείται η γνήσια εικαστική έκφραση που θα δώσει ελπίδα προτείνοντας την ιδανική συνύπαρξη της αληθινής τροφής και της αληθινής τέχνης.